Ботулизм ауруыны? алдын алу

Ботулизм өткір тамақтану ауруы, адам ағзасына түсетін ботулинум токсиннің нәтижесінде дамиды. Инфекция тамақтану арқылы өтеді, көбінесе ботулизм консервілерінің спорт түрлерімен жейді. Ботулизм нерв талшығының ацетилхолинді рецепторларын блоктайтын ботулинум токсиннің нерв жүйесінің бұзылуымен сипатталады, бұлшықет парализі және парези тәрізді көрінеді. Ботулизмнің негізгі қауіпі — осындай асқынулардың дамуы, Жедел тыныс жеткіліксіздігі және жүрек ырғағының бұзылуы сияқты. Ботулизмнің диагностикасы негізінен ауру тарихымен және неврологиялық зерттеу нәтижелерімен негізделеді.

Ботулизм өткір тамақтану ауруы, адам ағзасына түсетін ботулинум токсиннің нәтижесінде дамиды. Ботулизм нерв талшығының ацетилхолинді рецепторларын блоктайтын ботулинум токсиннің нерв жүйесінің бұзылуымен сипатталады, бұлшықет парализі және парези тәрізді көрінеді.

Botulinum toxin Clostridium botulinum арқылы жасалады – грам-позитивті спорт түріндегі бычак, анаэробты міндеттейді. Даулар түрінде орын алған қолайсыз экологиялық жағдайлар. Clostridial споралары құрғақ күйде көптеген жылдар мен онжылдықтар бойы сақталуы мүмкін, Өмірлік белсенділік үшін оңтайлы жағдайға шығарылған кезде вегетативті нысандарға жету: температура 35 C, оттегі жетіспеушілігінің болмауы. Қайнату бес минут ішінде патогеннің өсімдік түрлерін өлтіреді, 80 ° C температурасында бактериялар жарты сағат бойы жұмыс істейді. Спорт түрлері жарты сағаттан астам уақыт бойы қайнаған суда өмір сүре алады және автоклавта ғана белсендендіріледі. Ботулинум токсин қайнаған кезде оңай жойылады, бірақ шырындарда жақсы сақтай алады, консервілер мен тамақ өнімдері, түрлі дәмдеуіштерге бай. Сонымен қатар, ботулинум токсиннің болуы өнімнің дәмін өзгертпейді. Botulinum toxin — ең күшті улы биологиялық заттардың бірі.

Ботулинум клостридиясының резервуары мен көзі топырақ болып табылады, сондай-ақ кейбір жабайы және кейбір үй (шошқалар, жылқылар) жануарлар, құстар (негізінен суда жүзетін құс), кеміргіштер. Clostridia жануарлары әдетте зиян келтірмейді, Патогеннің экстрациясы несеппен кездеседі, бактериялар топыраққа және суға енеді, жануарлар жемісі. Қоршаған орта объектілерін клостридиялармен себу жануарлар мен құстардың ботулизмге ұшырауымен де мүмкін.

Ауруды фекальды-ауыз механизмі тағам арқылы өтеді. Ботулизмнің ең көп тараған себебі — зиянды агенттердің спорасымен ластанған үйде сақталған өнімдерді пайдалану: көкөністер, саңырауқұлақ, ет өнімдері және тұздалған балық. Өнімдерде клостридиялардың көбеюі және ботулинум токсинді жинақтау үшін ауа ағынының жетіспеушілігі (тығыз жабық консервілер). Кейбір жағдайларда инфекция жаралар мен жаралар споралары болып табылады, ол жараларды ботулизмнің дамуына ықпал етеді. Ботулинді токсинді қанға сіңіруге болады, ас қорыту жүйесі сияқты, сондықтан тыныс алу жолдарының шырышты қабаттарымен, Көз.

Адамдар ботулизмге жоғары сезімталдығы бар, тіпті шағын мөлшерде токсин клиникалық көріністі дамытуға ықпал етеді, алайда жиі оның концентрациясы антиоксидтік иммундық жауапты қалыптастыру үшін жеткіліксіз болып табылады. Консервіленген тамақтанудан ботулинум токсинмен уланған жағдайда жиі отбасылық бүліну оқиғалары жиі кездеседі. Аурудың жағдайлары үйде консервілеудің таралуына байланысты жиі кездеседі. Ботулизмге жиі 20-25 жас аралығындағы науқастар жатады.

Ботулизмнің инкубациялық кезеңі сирек 24 сағаттан асады, Көбінесе, бірнеше сағатты құрайды (4-6). Дегенмен, кейде бір аптаға дейін және 10 күнді алуы мүмкін. Сондықтан, барлық адамдардың мониторингі, науқастармен бірдей тағамды қолданды, 10 күнге дейін созылады. Аурудың алғашқы кезеңінде неспецификалық продромды белгілер пайда болуы мүмкін. Басымдық синдромға байланысты гастроэнтерологиялық бөлінеді, офтальмологиялық опциялар, және де — өткір респираторлық жеткіліксіздік түрінде клиникалық түрде.

Асқазан-ішек нұсқасы жиі кездеседі және тағамдық токсикоинфекция ретінде жүреді, эпигастрлық ауырсынумен, айнуы мен құсу, диарея. Ентералық симптомдардың ауырлығы орташа, алайда, терінің құрғауы жалпы сұйықтық жоғалуына сәйкес келмейді, жиі науқастар тамақтану бұзылуына шағымданады («жұлдыру түйіршіктері»).

Ботулизмнің алғашқы кезеңі, көз нұсқасы арқылы ағып кетеді, көрнекі құнсыздануымен сипатталады: қателесу, шашырау «шыбындар», айқындық жоғалтуы және көздің көру қабілетінің төмендеуі. Кейде өткір ұзаққа созылады. Ботулизмнің алғашқы кезеңінің ең қауіпті жолы — тыныс алудың жеткіліксіздігі (кенеттен дамып, тыныс алудың прогрессивті қысымы, цианозды тарату, жүрек ырғағының бұзылуы). Бұл өте жылдам дамып, 3-4 сағаттан кейін өлімге әкеледі.

Аурудың ортасында ботулизмнің клиникалық көрінісі өте ерекше және әр түрлі бұлшықет топтарының паразиттері мен парализі дамуымен сипатталады. Пациенттерде симметриялық офтальмоплегия бар (оқушы тұрақты түрде кеңейтті, соққы бар, әдетте конвергентті, тік нистагмус, ғасырдың болмауы). Дисфагия (жұтылу бұзылуы) фарингальды бұлшықеттердің прогрессивті паренциясымен байланысты. Егер бастапқыда науқастар қолайсыздықты сезінсе және қатты тамақты жұтатын болса, содан кейін аурудың дамуымен сұйықтықтың жұтылуы мүмкін емес.

Сөйлеу бұзылыстары дамиды, төрт дәйекті кезеңдер. Дауыс тону алдымен өзгереді, дыбыстың жоғарылауы вокалдық сымның шырышты қабатында жеткіліксіз ылғалдың нәтижесінде пайда болады. Болашақта бұлшықеттердің паресезіне байланысты дисартрия пайда болады («аузындағы ботқасы»), дауыс мұрынға айналады (Бұлшық ет бұлшықетінің парезі) және вокалдық сымдардың парездері дамуынан кейін мүлдем жоғалады. Іріңіздің бұлшықеттерін иннервирования бұзылуының нәтижесінде жөтелдің итеруі жоғалады. Әуе жолдарына шырыш және сұйықтық кірсе, науқастар тұншығып қалуы мүмкін.

Ботулинум токсині бұлшықеттердің парализіне және парцизіне ықпал етеді, бет асимметриясына әкеледі, дисмиция. Жалпы, жалпы әлсіздік бар, жүріс теңгерімсіздігі. Ішек бұлшық еттерінің парезі арқасында іш қату дамиды. Ботулизмге арналған безгегі тән емес, сирек жағдайларда субфебрильді мүмкін. Жүрек қызметінің күйі жүректің жоғарылауымен сипатталады, перифериялық қан қысымының жоғарылауы. Сезімталдық бұзылулары, сананың жоғалуы тән емес.

Ботулизмнің ең қауіпті асқынуы – Жедел тыныс жеткіліксіздігінің дамуы, респираторлы бұлшықеттердің сал ауруынан немесе тыныс алу жолдарының асфиксиясымен байланысты тыныс алуды тоқтату. Мұндай асқынулар өлімге әкелуі мүмкін. Өкпедегі тежелудің дамуына байланысты, ботулизм екінші пневмонияны тудыруы мүмкін. Қазіргі уақытта миокардитті жұқтыру ықтималдығының дәлелі бар.

Неврологиялық симптомдардың дамуына байланысты, бутилизмге шалдыққан науқас невропатологпен тексерілуі керек. Инфекцияның ерте кезеңдерінде ботулизмнің нақты зертханалық диагностикасы әзірленбеген. Диагностика үшін негіз — эпидемиологиялық тарихтың клиникалық көрінісі және деректер. Токсин зертханалық жануарлардың биологиялық үлгісі арқылы оқшауланып, анықталады. Аурудың ортасында антидене диагностикасы бар HGUF арқылы қандағы токсиннің болуын анықтауға болады.

Патоген антигендері иммунофлуоресцентті талдау арқылы анықталады (ELISA), және де — RIA және PCR. Фекалийлерді егу арқылы патогенді оқшаулау маңызды диагностикалық ақпаратты өткізбейді, өйткені салауатты адамның ішектерінде клостридиялардың өсімдік түрлерінің спораларынан даму болуы мүмкін.

Егер ботулизм күдіктенсе, онда вентиляторды қосу мүмкіндігімен міндетті түрде ауруханаға жатқызу жүзеге асырылады, өмірге қауіп төндіретін асқынулардың дамуында алдын-алу және уақтылы көмек көрсету мақсатында. Бірінші терапиялық оқиға, аурудың алғашқы күндерінде өндірілген, асқазанды шаю — қалың зонд бар.

Ботулинум токсині, пациенттердің қанымен айналысады, Cause әдісіне сәйкес поливалентті анти-тоникалық сары жалғыз инъекциямен бейтараптандырылды (дененің безендірілуі кейін). Егер, егер сарысудың бір рет инъекциясы жеткілікті тиімді болмаса және 12-24 сағаттан кейін науқас неврологиялық симптомдарды дамытса, сарысуды енгізу қайталанады.

Адам тумасына қарсы плазманы енгізу өте тиімді, Алайда, бұл препарат сирек кездеседі, себебі оның қысқа мерзімде сақталуы мүмкін (4-6 айдан аспайды). Қазіргі уақытта ботулизмді емдеуде антиботулинді иммуноглобулин қолданылады. Антибиотиктер этиотропты терапия бойынша шаралар кешеніне кіреді, патогенді өсімдік түрлерінің ықтимал дамуын болдырмауға арналған, сондай-ақ тиамин пирофосфаты және АТФ. Гипербарикалық оксигенация оң нәтиже береді.

Олай болмаған жағдайда, емдеу ауырлық пен симптомдарға негізделеді. Жедел тыныс жеткіліксіздігінің қалыптасуы жағдайында науқастар өкпенің жасанды желдетуіне ауысады. Тұрақты дисфагия пайда болған жағдайда пациенттерді азықтандыру сұйық тағаммен жіңішке зонд арқылы жүргізіледі, немесе парентеральді тамақтануға ауыстырылды. Қалпына келтіру кезеңінде физиотерапия бұлшық ет жүйесінің жұмысын жылдам қалпына келтіруге жақсы әсер етеді.

Уыттанның жоғары дозасы және уақтылы медициналық көмектің болмауы туралы болжам өте қолайсыз болуы мүмкін, Мұндай оқиғалардың өлімі 30-60-ға жетеді%. Этиотропты емдеу және ауыр асқынулардың дамуында қарқынды терапия әдістерін қолдану қайтыс болу қаупін айтарлықтай төмендетеді (3-4 дейін%). Уақытылы емделу жағдайында ауру бірнеше айдан кейін функцияның толық қалпына келтірілуімен қалпына келеді.

Ботулизмге қарсы профилактикалық шаралар консервілерді өндіруде санитарлық-гигиеналық стандарттарға қатаң сәйкестікті білдіреді, ұзақ мерзімді сақтау өнімдерін сақтауға арналған ыдыстарды стерилизациялау. Балық және ет өнімдері тек қана топырақтың бөлшектерінен таза және мұқият тазаланған түрде сақталуы керек. Ашылған жемісті сақтауға жол берілмейді. Үйде консервілеу рецепті бойынша қатаң түрде жүзеге асырылуы тиіс, тұз және қышқылдың оттегіге ашық контейнерде жеткілікті концентрациясы бар.

источник

Анықтамасы. Ботулизм (аллантиазис, ихтиизм) – ботулотоксиннің әсерінен дамитын, сопақша ми және жұлынның зақымдануымен сипаталатын жедел токсико-инфекциялық ауру.

Тақырыптың өзектілігі. Ботулизм –барлық жұқпалы аурулар арасында сирегірек кездесетініне қарамастан ол өзекті мәселелі ауру. Барлык елдердегідей, Қазақстанда да ботулизммен аурудың басым көпшілігі (89%) үйде дайындалатын тағам өнімдерін (маринадталған саңырауқұлақтар, көкөніс консервілері, үйде дайындалған балықтар т.б.) пайдалануымен байланысгы. Ботулизмнің клиникалық және эпидемиологиялық мәні аурудың ауырлығымен, жоғары өлім-жетімділігімен (15-25%) және тағам өнімдерін үй жағдайында консервілеу масштабының есуімен анықталады.

Ботулизм көп жағдайда өз уақытында анықталмайды. Ботулизммен ауыратын науқастарға диагноз коюда жіберілген қателіктер мен емді кеш бастау аурудың қолайсыз нәтижесінің себебі болуы мүмкін.

Тарихи мәліметтер. Қанды шұжық қолдануына байланысты, ауру Византияда ІХ-Х ғғ белгілі болған. Шұжықтан улануды Германияда 1815 ж. Ю. Кернер анықтаған. Осы уақыттан бері бұл сырқат «ботулизм» және «аллантиазис»- деген атау алды (латынша – botulinum шұжық грекше — аІІапеtі asis — шұжықтық өнім). Ресейде 1818 ж. тағам ретінде тұздалған балықты қолданғаннан кейін паралитикалық (салданулық) ауру дамыған болатын және ол ихтиизм атауын алды. Бірақ ихтиизм термині аса көп қолданылмады және бүкіл әлемде тек ботулизм термині қолданылады.

Этиологиясы. Қоздырғышы – Clostridium botulinum – Clostridium тегіне, Bacillacea тұқымдастығына жатады. Бұл қоздырғыш анаэробты, спора түзетін таяқша. Антигендік құрылымы бойынша токсиннің 7 түрін ажыратады А, В, С, Д, Е, Ғ, С. Соның ішінде адамға зиянды төртеуі ғана — А, В, Е, Ғ.

Өсуі мен токсин түзуінің оптимальді температурасы 28-35°С. Споралар өте төзімді: 100°С температурада 5сағаттан кейін, ал 120°С температурада 30 минут ішінде өледі. Клостридияның вегетативті түрі ботулотоксин бөледі. Қоздырғыштың вегетативті түрлері кайнатқаннан кейін 2-5 минутта жойылады.

Ботулотоксин – нейротоксиннен, гемагглютининнен және токсикалық емес белоктан тұратын комплекс. Ол табиғаттағы өте күшті улардың біріне жатады.

Эпидемиологиясы. Ботулизм сапрозооноздарға жатады. Ботулизм кезінде қоздырғыштың негізгі резервуарлары:

а) жылықанды жануарлар (көбінесе шөпқоректілер)

б) салқынқанды (балықтар, шаян тәрізділер, моллюскалар)

в) сыртқы орта (жер қыртысы, көлдердің, теңіздердің лайы).

3. нәрестелердің ботулизмі

Тағамдық ботулизм организмге токсин түскенде, ал жарақаттық және нәрестелердің ботулизмі споралар түскенде дамиды.

Ең жиі кездесетін түрі — тағамдық ботулизм. Жұғу жолы: алиментарлы, токсин дамыған тағамдық
азықтар арқылы (үйде консервіленген ет, көкөністер, саңырауқұлақтар, үйде тұздалған сан еті (окорок), тұздалған және қақталған балық.

Жарақаттық ботулизм әртүрлі жарақаттанған тері арқылы жұғуы мүмкін. Топырақпен бірге түскен споралар шартты анаэробты жағдай туылған кезде вегетативті түріне ауысып токсин түзеді.

Нәрестелердің ботулизмі — емшектегі баланың асқазан — ішек жолына қоздырғыштың споралары түскен жағдайда дамуы мүмкін. Нәрестелердің ас қазанының микрофлорасының ерекшелігіне байланысты споралар вегетативті түріне ауысып, олар токсин түзеді.

Патогенезі. Тағамдық ботулизмнің даму механизмі:

1. Ботулотоксин асқазан-ішек жолына түседі. Протеолитикалық ферменттердің әсерінен ботулотоксиннің күші жоғарылайды.

2. Токсин қанға өтіп, қанқа бұлшықеттерінің парезін, қан тамырларының парезін шақырады, капиллярлардың сыңғыштығын жоғарылатады;

3. Ботулотоксиннің әсеріне жұлынның алдыңғы мүйіздерінің үлкен
мотонейрондары өте сезімтал: бульбарлы және паралитикалық синдромдар дамиды (әртүрлі бұлшықеттердің, соның ішінде қолайсыз кездейсоқ жағдайда — тыныс мускулатурасының парездері және параличтері).

4. Шеткі моторлы жүйке-бұлшықеттер приборларына әсер етеді (ацетилхолиннің өндіруін тежейді);

5. Токсинмен парасимпатикалық жүйке жүйесінің белсенділігінің
төмендеуі, гиперкатехолемияның дамуы (тамырлардың зақымдануы және олардың тарылуы; бозару,бас айналу, көздердің алдында «тор» және «шіркей», АҚ жоғарылауы, шырышты қабықтарының құрғауы, іштің қатуы) .

6. Гипоксияның барлық түрлері (гистотоксикалық, циркуляторлы, гипоксиялық және гемиялық) дамиды. Тыныс алу бұлшықеттерінің парезінен тыныс алудың жедел жетіспеушілігі дамиды.

Патологиялық анатомиясындаарнайы емес өзгерістер анықталады,олар терең гипоксияның белгілері. Барлық ағзаларда айқын гиперемия,
соның ішінде асқазан-ішек жолының шырышты қабығында көптеген қан
құйылулар, ми тінінде — тромбоздар, тамырлар эпителиінің
дегенеративті-некрозды зақымдануы, протоплазманың вакуолизациясы, ганглиозды жасушалар ядроларының ыдырауы, жасушалар түрлерінің өзгеруі, қаңқа бұлшықеттерінің зақымдануы, көбінесе кеуде, іш қабырғасының және қол-аяқтар бұлшық еттері «пісірілген» сияқты болады.

Клиникалық көріністері. Ботулизмнің жасырын кезеңі 2-12 сағаттан 7күнге дейін созылады, жиі 18-24 сағат. Ботулизм жедел басталады. Алғашқы кезеңде ауру 3 клиникалық вариантта дамиды: паралитикалық, гастроинтестинальды және жалпы интоксикациялық.

Интоксикация симптомдары: бас ауыруы, бас айналу, бұлшықеттердің әлсіздігі, тез шаршағыштық, ұйқысыздық.

Гастроинтстинальды синдромның көріністері: жүрек айнуы, қайталама құсу, іш өту, ауамен кекіру, іштің кебуі, эпигастральды аймақтың ауру сезімі. Дене температурасы қалыпты немесе субфебрильді болады.

Паралитикалық синдром офтальмоплегиялық белгілерден басталады. Көрудің нашарлауы, көздің алдында тордың пайда болуы, диплопия. Науқастарда аккомадация парезі пайда болады. Көру қызметі бұзылуына шағым жасаған науқастарды қарап тексергенде көз алмасының қозғалысының шектелгені, карашықтың үлкейгені (мидриаз), қарашық реакциясының жарыққа болмауы, анизокория, птоз, страбизм, горизонтальды нистагм байқалады. Корнеальді және коньюктивальді рефлекстер тежеледі. Ауыр жағдайда толық сыртқы және ішкі офтальмоплегия, көз алмасының козғалмауы және қарашық реакциясының болмауы байқалады. Көрудің бұзылысы бірнеше күн сақталуы мүмкін.

Жұтынудың бұзылысы дамиды. Жеңіл жағдайларда тамағында бір нәрсе тұрғандай сезім болады және қатты, құрғақ тағамдарды жегенде жұтынудың қиындауы байқалады. Ауру әрі қарай өршігенде жұмсақ және сұйық тағамдарды жұту қиындайды. Ботулизмнің ауыр түрлерінде жұтынудың толығымен болмауы байқалады. Кеңірдекасты мен жұмсақ таңдайдың парезі арқасында жұтылған сұйықтық трахеяға түсіп, жарты бөлігі мұрын арқылы төгіле бастайды.

Саливацияның бұзылыстарына тән: ауыздың шырышты қабатының құрғақтығы және гиперемиясы, жұмсақ таңдайдың қозғалғыштығының шектелуі, жұтыну рефлексінің төмендеуі сияқты өзгерістер болады. Дауыс қарлыққан және түсініксіз болып шығады. Афония, диартрия пайда болады.

Тыныс алу бұзылыстары байқалған кезде ботулизм ауыр жағдайда өтеді. Ауа жетіспеушілік, кеуденің қысылуы және ауру сезімі пайда болады. Тыныс беткейлік болады. Дауыс мұрындық қалып алады. Сирек бет бұлшықеттерінің парезі байқалады.

Жиі миастения кездеседі. Ауыр жағдайларда тыныс бұлшықеттерінің парезі дамиды. Ботулизм кезінде тыныс алудың бұзылуы мен тоқтап қалуы өлімнің себебі болып табылады. Жедел тыныс жетіспеушілігі кезінде тахипное және басқа да патологиялық тыныстар пайда болады. Гипостатикалық пневмония қосылады.

Ботулизм кезінде жүрек қан тамыр — жүйесі жағынан да функциональды бұзылыстар кездеседі. Жүректің шекарасы кеңейеді, тондардың тұйықталуы байқалады, өкпе артериясында II тон акценті пайда болады. Екінші аптада науқастарда миокардит пайда болуы мүмкін.

Реконвалесценция кезеңі баяу жүреді: 1-1,5 ай. Неврологиялық симптомдар кері шегінеді. Бірінші, тыныс алу және жұтыну қалыпқа келеді. Сосын офтальмоплегиялық синдромның регрессі басталады. Астения ұзаққа созылады.

Шеткі қанда лейкоцитоз, нейтрофилез, ЭТЖ-ң жоғарлауы болады. Зәрде салыстырмалы тығыздығы төмендейді, бірлі жарым лейкоциттер, эритроциттер, сирек гиалинді және дәнді цилиндрлер пайда болады.

Асқынулары. Жиі науқаста аспирациялық пневмония, миокардит, инвазивті емдік шаралардың әсерінен (интубация, катетеризация, өкпенің жасанды вентиляциясы) екіншілік инфекцияның қосылуы пайда болады.

Ботулизмнің салыстырмалы диагностикасыбасқа уланулармен (атропин және оның препараттары, белена, метил спирті, улы саңырауқұлақтар) және аурулармен (тағамдық токсикоинфекциялар, энцефалит, полиомиелит, кеңірдек дифтериясы, жедел ми қан айналымының бұзылыстарымен, ОЖЖ-ң әртүрлі ауруларымен) жүргізіледі.

Болжамы. Ботулизм кезінде сауығу ұзаққа созылады, 1-1,5 ай шамасында болады. Алдымен тыныс алу жәна жұтыну қабілеті қалпына келеді. Бас ауыру, көздің симптомдары, жүрек қантамыр жетіспеушілігі ұзаққа дейін сақталады. Әлсіздік (астения) бірнеше айлар бойы сақталып қалады. Ботулизммен ауырғаннан кейін сауығу толық болады. Ботулизмге қайтымсыз өзгерістер тән емес. Ботулизмнің болжамы емдеуіне байланысты. Адекватты терапия болмаған жағдайда летальділігі 25-30% құрайды.

Диагностикасы. Ботулизмнің диагностикасын эпидемиологиялық, клиникалық және лабораториялық көрсеткіштерге сүйенеді.

Лабораторлық диагностика науқастан алынған қан, құсық массасы, асқазанның шайынды суынан ботулотоксин және ботулизм қоздырғыштарын анықтауға негізделген. Емдік сарысуды енгізбестен бұрын көк тамырдан 8-10 мл қан алады. Ботулотоксинді нейтрализация реакциясы арқылы анықтайды, ал аурудың қоздырғышы қоректік орталарға (пепсин-пептон, Китта-Тароцци ортасы, Хоттингер сорпасы) себу арқылы анықтайды. Ботулизм иммунодиагностикасы науқастың қанындағы антитоксиндерді анықтауға негізделген.

Емдеуі. Ботулизммен науқастарды инфекциялық стационарларға міндетті түрде жатқызу керек. Емдеуінің негізін спецификалық және спецификалық емес дезинтоксикация құрайды. Барлық науқастарға асқазанды жуып- шаю және ішекті тазалау клизмаларын жасайды.

Дезинтоксикация кезінде энтеросорбенттер (карболен, энтеродез, энтерол, смекта), вена ішілік кристаллоидты (трисоль, квартасоль, хлосоль, 5% глюкоза) ертінділерді қолданылады.

Қандағы ботулотоксинді нейтрализациялау үшін емдік моновалентті ботулизмге қарсы сары сулар қолданылады. Сары су құрамында А, В, С, Е және Ғ типті антитоксиндері бар. Ботулизмге қарсы сарысу емдік және профилактикалық мақсатпен қолданылады. Қоздырғыштың анықталмаған түрінде 3 түрлі сарысу: А және Е дозасы 10000 ХБ және В-5000 ХБ қолданылады. В.И.Покровский және Ф.А. Туманованың пікірібойынша сарысудың бірінші дозасы көптеу болу керек: А және Е түрінде 15000 ХБ, ал В түрінде 5000 ХБ. Аурудың ауыр кезеңінде ботулизмге қарсы сарысудың бірінші дозасы көктамырға енгізіледі. Сарысудың қалған дозалары бұлшықет ішіне енгізіледі: ауыр ағымында — әрбір 6-8 сағат сайын, ал орташа ағымында — тәулігіне 2 рет. Сарысумен емдеу узақытығы 4 күннен аспау керек.

Қоздырғыштың вегетативті түріне қарсы антибиотиктерді тағайындаймыз. Олардың ішінде ең тиімді левомицетин. Жұту қабілеті сақталған болса 0,5 г. тәулігіне 4 рет таблетка түрінде береміз. Емдеу ұзақтығы 7-10 күн. Жұту қабілеті бұзылған болса бұлшықет ішіне ерітілген левомицетин сукцинаты 1 г. тәулігіне 3 рет енгіземіз.

Соңғы жылдары ботулизмнің емінде гипербариялық оксигенация қолданылады. Оттегі қысымы 1,5-2,0 атм және экспозиция ұзақтығы 45-60 мин. болғанда жақсы нәтиже береді. Әрі қарай оттегі қысымы мен сеанстің ұзақтығын көбейткенде оттегілік уланудың дамуына әкеліп соғады.

Ботулизм емінің негізінде тыныс алу бұзылыстарымен және гипоксиямен қарсы күрес жатыр. Науқастарды жасанды өкпе вентиляциясына қосады.
Оның көрсеткіштері мыналар; тыныс бұлшықеттерінің парезі нәтижесінде
өкпенің тіршілік сыйымдылығының 30% дейін төмендейді, бульбарлы
бұзылыстардың өршуі, тахипноэ (минутына 40 реттен жоғары болса) өкпе
ателектазы және өкпенің қабыну процестері. Пневмония дамыған кезде
антибактериальды терапия, ішектің атониясында прозерин қолданылады. Науқастарға превентивті назотрахеальды интубация жасайды. Осы арқылы трахеобронхиальды бутасына санация жасауға болады. Ертерек жасалған назотрахеальды интубация
апноэның алдын алады.

Науқастарды реанимациялаудағы негізгі принциптер:

1. Ерте назотрахеальды интубация. Тыныс алуға әсер ететін механикалық
әсерлерін жою үшін және жұтыну кезеңде, асқазанды жуу – шаю кезінде
болатын аспирацияның алдын алу үшін қолданады.

2. Трахеобронхиальды бутасын санациялау және стерильді тыныс алу аппаратын қолдану. Бұл пневмониядан сақтайды.

3. Вентиляция уақытын қысқартып ерте спонтанды вентиляцияға көшу.

4. Назогастральды зонд енгізу. Асқазандағы қалып қалған қосындыларды шығару үшін асқазан 5% натрий гидрокарбонат ертіндісімен 3-4 күн 1-2 рет тәулігіне жуып-шаю.

5.Ертерек құнарлы энтеральды тамақтануға көшу.

Алдын алу шаралары. Ботулизмнің дамуының ең негізгі себебі үйде дайындаған консервілерді пайдалану болып табылады. Консервілерді үйдің жағдайында дайындаған кезде ұқыпты болу керек. Тамақтарды ботулизм қоздырғышының спораларынан сақтау керек. Консервіленген тағамды стерилизациялауда және сактауда қатаң бақылау жасау керек. Консервілерді стерилизациялау автоклавта 120°С температурада жүргізіледі.

Көтеріңкі келген консервілік банкілерді «бомбаж» пайдалануға болмайды. Тұрғын халықтарға үй жағдайында етті, балықты, саңырауқұлақты, жеміс-жидекті консервілеудің қауіптігін түсіндіру керек. Үйде дайындалған консервілерді қабылдаудың алдында 10-15 минут қайнату керек, сонда ботулотоксин тіршілігін жояды.

источник

Бұл мақала ботулизм, оны белгілері, пайда болу себебтері, емдеу жолдары және ботулизмнің алдын алу жолдары туралы баяндаймыз.

Ботулизм – құрамында токсині бар азық-түліктерді қолданғаннан шығатын жіті инфекциялық аурушаңдық.

Инфекция адам ағзасына қалай пайда болады? Бастапқыда, «ботулина» токсині, лас тағам қалдықтарымен қоректенген жабайы аңдардың ішегіне түседі. Аңның тік ішегінде белсенді түрде көбейіп, нәжісімен сыртқы ортаға шығады. Топырақта жылдар бойы жата алады. Жеміс-жидектер, саңырауқұлақтармен бірге біздің дастарханға келеді. Ботулизмге себеб тағамның өзі есем, оның дұрыс жуылмауы, толық тазаланбауы, консервілеу кезінде жеткілікті түрде стерилденбеуі болып келеді.

Ботулотоксиннің уы жылан уынан 37500 есе күшті болып келеді. Сондықтан да, уланған адамға дер кезінде медициналық көмек жасамаса, адам өліп кетуі әбден мүмкін.

Токсин моллюскаларда, балық және тауық етін қолдағаннан да болады. Токсинмен зақымдаған, өлексе мал арқылы да ботулизм клостридиясы (қоздырғышы) топыраққа араласады. Клостридиямен зақымдаған дұрыссақталмаған, термикалық өңделмеген тағамнан ботулизм жұғады. Бұл әдетте, ұзақ саталатын шұжық, қақталған балық, тауық өнімдері. Қажетті теммпературалық режім сақталмағандықтан, қоздырғыштар тағам құрамында сақталып қалады. Оттегі жетіспегендіктен, бұндай тағамдар токсин тудыратын вегетативті түрге енеді.

Сондай ақ, жіті инфекциядық жұқпалар көше бойында сатылатын азық-түлік тағамдарын қодданудан да болатынын ескертеміз. Апатты көше саудасы орындарынан алынған тағамдарды қолдану Сізге және жақындарыңыздың денсаулығына зиян тигізеді. Азық-түліктерді дайындау кезінде жеке бас гигиенасы, тағамды сақтау жағдайы, оларды әзірлеу технологиясы талапқа сай болмағандықтан, бұндай тағамдардың сапасы сенімсіз болады. Көше бойында сататын адамдардың жеке медициналық кітапшасы жоқ, олар мерзімді медициналық қаралудан, флюорографиядан өтпегендіктен, сатушылардың өздері жұқпа және паразитарлық аурулардың тасымалдаушы болып келеді. Үй жағдайында консервіленген саңырауқұлақ, ет, балық және тауық өнімдерін қолдану тамақтан улану, оның ішінде ботулизмге әкелуі мүмкін.

Аурушаңдықтың алғашқы белгілері сапасыз тағамды қоданғаннан кейін бірнеше сағаттан кейін не күннен кейін белгілі бола бастайды. Тағамның дәмі ащылау болады, түсі өзегерді, банканың қақпағы томпияды. Бұндай тағамдар өте қауіпті.

Ботулизмнің белгілері

Ботулизм кезінде уланудың белгілері өте тез жүреді. Инкубациялық кезең сапасыз тағамды қолданғаннан кейін 2-6 сағат, кей жағдайдарда бірнеше күнге созылады. Адамның іші ауыра бастайды, іші өтеді (күніне 3-5 рет), дене қызуы 37-37,6 С, құсады. Науқасқа тез арада медициналық көмек көрсетпесе, ботулизм уы жүйке жүйесін өтіп, адамдың бұлшық еттері сал болып қалуы мүмкін.

Ботулизмнің басқа да белгілері:

Жүрек айну
Көз көруі нашарлайды (көзі бұлдырлайды, қылиланады)
Сөйлеуі нашарлайды, даусы өзгереді, афония
Жалпы әлсіздік
Жұтқынуы қиындайды, ауыз қуысықұрғақтанады, тілін қозғалтуы қиындайды
Тахикордия, ентігу
Артериялық қысымы көтеріледі
Амимия
Іші кебеді, іш қатады (диареядан кейін болады)
Терісі бозылттанады
Кіші дәретке баруы қиындайды.

Егер, сіз тамақтанғаннан кейін, әсіресе саңырауқұлақты жегеннен кейін жоғарыда аталған белгілердің бір-екісі біліне бастаса, міндетті түрде тез арада жедел медициналық жәрдем шақыру қажет. Шұғыл әрекет етпеген жағдайда, бұлшықеттер сал болып, тыныс алу мүшелеріне әсер етіп, өлім жағдайына әкелуі мүмкін.

Ботулизмнің алдын алу

Азық-түліктерді қолданар алдында, әсіресе консервілеу кезіндетазалып жуукерек.
Көкөністерді консевілеуде оларды әзірлеу ережесін сақтау қажет. Банка және қақпақтарды мұқият жуып, ыстық сумен шайқаған жөн.
Дәрігерлер саңырауқұлақ, ет және балықтан әзірленген консервілерді қолданбауға кеңес береді.
Жеміс-жидектермен көкөністерді қайнап тұрған ыстық сумен шайқау керек.
Қолдану мерзімі өткен тағамдарды пайдаланбау керек
Термикалық өңдеуге жарамайтын шұжық, қақталған балық т.б.- 10 С сақтау қажет.
Қақпағы томпайган консерві банкасы жеуге жарасыз болады.
Жеке бас гигиенасын сақтау керек.
Қолының жарақаттанған кезде, жараныңорнын орап қою керек. Ашық жараға ботулизм және басқа да қауіпті жұқпаның таяқшалары организмге өтуі мүмкін.

Апатты көше саудасы орындарынан алынған тағамдарды қолдану Сізге және жақындарыңыздың денсаулығына зиян тигізеді. Азық-түліктерді дайындау кезінде жеке бас гигиенасы, тағамды сақтау жағдайы, оларды әзірлеу технологиясы талапқа сай болмағандықтан, бұндай тағамдардың сапасы сенімсіз болады.

Салауатты өмір – сапалы тамақтан екенін баса ескертеміз!

Балалар, білім беру және тамақтану объектілерін санитарлық-гигиеналық, техникалық регламент талаптарының сақталынуын бақылау бөлімінің бас маманы Токсангалиева Анара Чекатаевна.

источник

Ботулизм — қоздырғышы Сlоstгіdіum bоtulіnum, осы микроорганизм бөлетін белокты нейтротоксин әсерінің салдарынан дамитын жедел жұқпалы ауру. Ботулизм — барлық жұқпалы аурулар арасында сирегірек кездесетініне қарамастан ол өзекті мөселелі ауру. Себебі — ауру ауыр түрде өтеді, ауру адам төсекте өте ұзақ жатады, осы аурудан өліп кету қауіпі өте жоғары. Өлім 0 -100%-ке дейін, өлім аурудың ауырлығына, токсиннің типіне, ауру адамның жасына, жынысына байланысты.

Қазіргі кезде ерекше актуальды болу себебі-адамдардың үй жағдайында дайындалған консервілерді көп қолданумен байланысты.

Қоздырғышы — анаэроб, экзотоксин бөледі, А, В, С, Д, Е, Ғ, У типтері бар, әсіресе патогендісі — А, В, С, Е.

Тарихи мәліметтер: I ғасырдан бері белгілі, ал тек X ғасырдан бері көп тараған және зерттелген.

Жұқпалы ауруларды анықтап білу (диагностикасы) 3 бөлімнен тұрады: — эпидемиологиялық, клиникалық, лабораториялық.

Тағамдық ботулизмнің эпидемиологиясы — тек тағам арқылы түседі. Ауру жұкдайды. Микробтар қоршаған ортада өте көп таралған-топырақта, суда, әсіресе лобия, бұршақтарда, жидектерде, силоста. Солтүстіктән оңтүстікке жылжыған сайын топырақ осы микробпен көбірек ластанған. Топыраққа клостридии шөппен қәректәнетін жануарлардың нәжісімен түседі. Батыс Европада — тағамға залалданған (ластанған) ет өнімдерін (колбаса, ветчина) қодданғаннан дамитын ботулизм басымырақ. Ет өнімдері малды сойғанда, ет бәршалағанда, колбаса жасау үшін дұрыс таза жуылмаған ішектерді қолданғанда, технология және сақтау, тасымалдау, дайындау ережелерін дұрыс сақ-тамағанда заладдануы мүмкін. АҚШ-та консервирленген жемістер мен жидектерден болатын А-типі кездеседі. Бізде, яғни Қазақстан республикасында АҚШ-тағыдай балық, саңырауқұлақ, теңіз жануарлары арқылы (Е типі). Сонымен қоса жара арқылы жұғуы мүмкін.

Ерекшеліктеріне қарай ботулизмнің 3 түрін ажыратады: тағамдық, жара арқылы жұғатын, емшек жасындағы бала ботулизмі. Бір-бірінен эпидемиологиясы және патогенезі арқылы ажыратады.

Инфекция көзі — шөппен қәректәнетін жануарлар, олардың ішектерінде қоздырғыш спора түрінде кездеседі. Нәжіспенен қоздырғыш топыраққа түседі.

Патогенезі: өте күрделі және толық зерттелмеген. Ботулиндік токсин — полиапликационды у, ол өзінің әсерін қандай жолмен енсе де көрсетеді.

Тағам арқылы түскенде: токсин тез арада асқазан ішек жолының шырышты қабаты арқылы сіңеді, сосын қысқа уақыт ішінде сол аймақтан өтетін лимфа құрамында табылуы мүмкін, сосын қан құрамына өтеді, кейін жұлынның алдыңғы мүйізінің үлкен мотопейрондарына және соған сәйкес бас — ми нервтерінің шеткері ядроларының клеткаларына таңдамалы әсер етеді.

Жара арқылы жұққанда: токсин тікелей қанға өтеді.

Емшек жасындағы балаларда бактерия асқазан ішек жолына түседі сосын токсиннің өндірілуі организмде жүреді.

Жұлынның мотопейроңдарының функционалдық белсенділігінің тежелуі салдарынан тыныс алуға қатысатын бұлшық еттердің жұмысы нашарлап жедел тыныс жетіспеушілігіне әкеледі, ауыр жағдайда бала осы жағдайдан еліп кетуі мүмкін. Көмей, жұтқыншақтың бұлшық еттерінің парезге ұшырауы салдарынан бронхтардың обтурациясы пайда болады.

Құсық, сілекей, тамақ өкпеге түседі. Патогенезінде гипоксия жетекші роль атқарады, оның барлық түрі болады, — гипоксиялық, гистотоксикалық, химиялық, циркуляторлық. Гипоксия тікелей токсиннің әсерінен дамиды және аралық пайда болатын өзгерістер салдарынан дамиды — гиперкатехоламин, ацидоз — барлығы тығыз байланысты.

Гипоксиялық бұзылыстар патологиялық өзгерістерді және клиникалық өзгерістерін анықтайды.

Клиникасы. Ботулизмнің клиникалық көрінісі әр қилы, бірнеше клиникалық жіктелуі бар.

Михайлов бойынша жіктеу негізі ретінде басым болатын клиникалық белгілер алынған — гастроэнтерит, диспепсиялық — паралитикалық, офтальмо — паралитикалық және асфиксиялық.

В.Н., В.В. Никифәровтар бойынша жіктеуде паралитикалық синдромның айқындылық дәрежесі көрсетілуі керек.

Соңғы диагнозда қоздырғыштың типі және ауырлық дәрежесі көрсетілуі керек. Мысалы: Ботулизм. А типі. орташа ауырлык дәрежесі.

Инкубациялық кезеңі әрқилы 2-3 сағаттан 7 күнге дейін созылады, жиі 18-24 сағат. Неғұрлым инкубациялық кезең қысқа болса соғұрлым ауру ауыр түрде өтеді.

Ауру жедел басталады, 3 негізгі синдромнан құалады: паралитикалық, гастроинтестиналды, жалпы улану синдромынан. Соңғысын да мазасыздану, баланың көңіл күйі нашарлайды, бас ауруы, бас айналуы және қызуы қалыпты, бірақ орташа және ауыр түрінде дене қызуы субфебрилді санға дейін көтеріледі, ал екіншілік флора қосылғанда дене қызуы өте жоғары болады.

Гастроинтестиналды синдромның болуы міндетті емес, бірақ жиі кездеседі (40-60%). Аурудың басында іш ауырады, құсу, лоқсу, іш өтуден басталады, сосын іші тоқтайды бұл қарама-қарсы құбылыс, нерв жүйесінің әсерінің салдарынан болады.

Іш өтуі 1 тәулікке дейін созылады, жиілігі 4-10 рет, эксикоз дамымайды, құсу мен лоқсу да осынша уақытқа созылады. Іш ауруы толғақ тәрізді және әр уақытта ауырып тұратын ауру болуы мүмкін. Кейде құсу мен іш өтседе кейін «ашық аралык,» болуы мүмкін, бірнеше сағаттан 1-2 тәулікке дейін бұл деген, яғни ауру адам өзін жақсы сезінеді, дәл осындай жағдайда дәрігер шатасып тамақтан улану деген диагноз қойып жіберуі мүмкін.

Гастроинтестипалды синдромның болу болмауына байланыссыз неврологиялық симптомдар пайда болса, ол аурудың паралитикалық кезеңінің басталуын көрсетеді. Өте маңызды салысгырмалы диагностикалық ол зақымданулардың симметриялы болуы. Ерте пайда болатын синдром ол -«көздік» синдромдар. Бұл синдромдар көз алмасы мен қабақтың бұлшық ет аппаратының зақымдалу салдарынан дамиды. Әсіресе көздің аккомодациялық механизмі ботулизмге өте сезімтал. Көптеген мионеврологиялық бұзылыстардың ішінен келесі синдромдарды бөлуге болады:

Офтальмоплегиялық синдром — II, IV, VI, ерте пайда болады және келесі белгілермен сипатталады — көздің қарауытуы, көз алдында тордың, тұманның пайда болуы. Птоз — «Вия» симптомы. Анизокәрия, мидриаз, нистагм.
Фагоназоглоссоневрологиялық синдром-мұрынның, ауыз жұтқыншақтың құрғауы. Жұтынудың қиындауы және жұтынғанда ауруы. Жұмсақ таңдайының қозғалуының шектелуі, жұтыну рефлексінің төмендеуі немесе жойьшуы, шашалуы. Гипомимия, дисфагия — тамағында бір нәрсенің тұрып қалу сезімі.
Фоноларингоневрологиялық синдром. Дауыстың шықпауы, қарлығуы, дыбыстың биіктігі мен тембрінің өзгеруі созып, түсініксіз сөйлеу. Бұл өзгерістердің барлығы дыбыс саңылауының толық жабылуы салдарынан көмей бұлшық еттерінің зақымдануы.
Тыныс алу бұзылыстары синдромы: Бастапқы кезінде кеудеде басқан, қысқан сияқты сезім болады және шамалы ентігу. Ауру өршіген сайын тахипное, диспное, ентігу-ентігіп тұншығумен қоса-ңианоз, кейде асфиксия болуы мүмкін. Тыныс алудың параличі өлімге әкеледі.
Гемодинамикалық бұзылыстар синдромы: бұл өзгерістер көкрек ет пен тыныс алу бұлшық еттерінің зақымдалу салдарынан және жалпы миоплегия салдарынан дамиды, миоплегия кеуде куысының тарту күшінің төмендеуіне, веналық іркілуге, оң жақ жүрекке қан келуінің азаюына ықпал жасайды. Миокардит, брадикардия, тахикардия дамуы мүмкін. Бала бозарады, жүрек үндері бәсеңдейді, ЭКГ-да миокардтың диффузды зақымдалуы.
Жалпы мионевроплексия синдромы. Жалпы бұлшық еттердің зақымдалу салдарынан дамиды. Зақымдалу жоғарыдан төмен қарай басталады. Көз, жұтқыншақ, асқазан — ішек жолы, соңынан тірек-қимыл жүйесінің бұлшық еттері, атап айтқанда мойын мен аяқ- қолдың бұлшық еттері зақымдалады. Ауру адам вертикальды жағдайда басын тік ұстап тұра алмайды, басын қолмен ұстап тұрады. Тез шаршағыш келеді, өте әлсіз. Мас адамға ұқсап жүреді, есі қалыпты, сезімі және өзін өзі тану қабілеті өзгермейді. Аурудың ұзақтығы әр түрлі бірнеше күннен 2-3 айға дейін. Ауру басталғаннан бастап 4-5 күндері нағыз қызады. Жалпы қан анализінде өзгеріс болмайды. Зәрінде — аздап альбумииурия.

Асқынулары: Спецификалық асқынуы 2-3 аптада дамитын ботулиндік миозит. Спецификалық емес асқынулары 2 категорияға бөлінеді:

Әрқилы екіншілік микробты асқынулар (пневмония).
Ятрогенді: Дәрілік аллергия, дисбактериоз, инфекциядан кейінгі абцесстер, ойылулар.

Жана туған нәрестелер мен емшек жасындағы балаларда ботулизм ауру кездесетіні әдебиеттерде келтірілген (Америка және Че-хословакия оқымыстыларының мәліметтері бойынша).

Осы авторлар былай дейді: Жаңа туған нерестелер мен емшек жасындағы балаларда кездесетін ботулизмнің клиникасы классикалық клиникадан ешқандай айырмашылығы жоқ деп. Егер нерестеде әлсіздік, емген және жұтқан кезде қиналса, гипотопия, птоз, мидриаз дене қызуы қалыпты және офтальмо плегия байқалса, жұлын сұйықтығында өзгеріс болмаса онда ботулизмді күмәңдануға болады дейді. Олар тек күмәнданған, ал диагноз ретроспективті қойылған, ал 10 бала өлгеннен кейін қойылған. Олардың нәжісінен қоздырғыш табылған. Улану көзі болып бал саналған (35%), сосын қоспалар, су, ал споралар үй шаңы арқылы және үй маңындағы топырақ арқылы енгендегі дәлелденген.

Лабораториялық диагностикасы: токсинді табу немесе идентификациялау. Қан сары суынан, нәжістән, асқазан шайындысынан, тағам өнімдерінен, жара бөліністерінен, сырылып алынып жатқан тканьдардан, жараға қойылған тампондардан. Нәжістің 25-30 мг-ын алады, аздап суымен. Қос жұп тышқандарға биологиялық сынақ жасайды.

Серологиялық әдістер қолданылады — кольцепреципитация, КБР, РЭМА (энзим таңбалы антиденелер реакциясы) ПТР — диагностика.

Салыстырмалы диагноз — тамақтан уланумен, энцефалитпен, сал аурумен, күл ауруында болатын полиневритпен, атропиннің дозасын асырып жібергендегі жағдаймен.

Емі: тез арада ауруханаға жатқызу, күманданған көздің өзінде интәнсивті көмек көрсететін ауруханаға жатқызу керек. Егер реанимация бөлімшесінде жатқызса өте жақсы. Ауруханаға ауру адамды және онымен бірге сол тамақты ішкен адамдарды да жатқызу керек.

Мүмкіндік барынша тез арада адам организмінен у-ды шығару және қандағы токсинді нейтрализдеу.
Ботулиндік токсиннің әсерінен дамыған цитологиялық өзгерістерді жоюға шаралар қолдану.

— асқазанды шаю (5% натрий бикарбонат ерітіндісі).

— Іш өткізетін дәрілерді қолдану.

Токсинді нейтралдау — токсинге қарсы, ботулизмге қарсы, ботулизмге қарсы 4 типті А, В, Е, С — бар сары су құяды типі белгілі болғанша, ал типі белгілі болған соң тек бұл типтің сары суын құю керек.

Безредко әдісі бойынша құяды, тері ішіне 1/100 сұйытылған сары суды, содан кейін 20 минуттан соң реакция теріс, егер папула 0,9 см болса, онда тері астына 0,1 сұйытылмаған сары су енгізеді, реакция болмаса 30 минуттан соң бүкіл дозаны енгізуге болады, қай жолмен енгізу керектігі аурудың ауырлығына байланысты.

Ботулизмге қарсы сары судың 1 емдік мөлшері — 10000 МЕ-А, С, Е-типі, және 5000 МЕ — В-типінен.

Алматылық авторлардың ұсынысы: Никонова, Сарсенбаева, Жүмабекова ауыр түрінде

— Кейде 4-ші күн де 2-4 емдік доза.

— Курстық дозасы 24-30 емдік доза.

Орташа ауыр түрінде 2-3 күн бойы 3-6 емдік доза қолданылады.

Жеңіл түрінде 1-2 емдік доза қолданады.

Алдын алу мақсатымен бір рет 1000 МЕ А,Е,С типінен және 500 МЕ В типінен.

II Ботулиндік токсиннің әсерінен дамыған патологиялық өзгерістерді жою үшін қолданылатын шаралар.

Гипоксиямен күрес — сыртқы тынысты қалпына келтіру ОЖВ-жүрек әрекетін жақсарту, камфәра, АТФ, ККБ.
ГБО — гипербәрикалық оксигенация.
Синдромды терапия: витаминдер, антигистаминді препараттар.
Дезинтоксикациялық инфузионды терапия.
Антибактсриялды терапия бірден тағайындау қажет емес, себебі бұл вегетативті (|)әрмаларын ыдыратады. Ауру түрлерінде және асқынулар кезінде міндетті түрде тағайындалу керек (левомицетин, пенициллин).
Реконвалесценция кезінде ЛФК-әсіресе тыныс гимнастика-сы, физиопроцедуралар.

Алдын алу: халық арасында сан — ағарту жұмыстарын жүргізу Топтасып ауырған кезде тағамды бірге қолданған адамдарға — сары су енгізу керек — А және С, Е типінен 1000 МЕ және В типінен — 500 МЕ.

источник

Ботулизм [1] — (лат. botulus — колбаса) — жалпы организмнің улануына әкеліп соғатын инфекциялық аурудың ауыр түрі. Аурудың қоздырғышын 1896 ж. голландия ғалымы Э. ван Эрменгем ашқан. Ботулизм Clostrіdіum botulіnum таяқшасы бөліп шығаратын улы затпен (токсин) бүлінген тамақтан жұғады. Б-нің қоздырғышы адамның, жануарлардың және балықтардың ішек жолдарында болады. Топыраққа түскеннен кейін спораға айналып, онда бірнеше жыл бойы сақталады. Ботулизм адамдарға көкөністен, саңырауқұлақтан, еттен, балықтан технологиялық ереже сақталмай дайындалған әр түрлі консервіленген тағамдарды пайдаланғанда жұғады. Ауру белгісі 2 — 12 сағаттан кейін байқала бастайды, адамның басы ауырып, ұйқысы қашады, әлсірейді, лоқсып құсады, жүрегі тоқтап қалғандай болып, аузы құрғап, үнемі шөлдеп тұрады. Сонымен қатар көздің қарашығы ұлғайып, зат қосарланып көрінеді, адамның жұтынуы қиындап, бірте-бірте даусынан айрылады (афония). Ботулизмнің алғашқы белгісі білінісімен науқасты ауруханаға жатқызу керек. Оған жедел түрде Ботулизмге қарсы арнаулы иммунды сарысу егіледі. Мұндай сарысуды науқаспен бірге болып, уланған консервімен тамақтанған басқа адамдарға да егу қажет. Бұл аурудан сақтану үшін азық-түліктерді өңдегенде, тасымалдағанда, сақтағанда, дайындағанда, соның ішінде үйде консервілегенде санитарлық-гигиеналық ережелерді мұқият орындау қажет. [2] [3]

Ботулизм ауруы-бұл тамақтан уланудың ауыр түрі, уақытында дәрігерге көрінбесе өлімге әкеліп соқтыруы мүмкін. Көбіне үй жағдайында дайындалған қолдан жапқан саңырауқұлақ,баклажан, көкөніс салат,ет , балық консервілерін пайдаланғаннан болады. Белгілері – әлсіздік , іш ауруы , құсудың пайда болуы , көз алды торланып , бұлдырайды, бір нәрсе екеу болып көрінеді , ішкен асы тамақтан өтпей , шашалады , жұтыну қиындайды, даусы қарлығып , мұрын арқылы сөйлейді. Аурудың алдын алу мақсатында базар , сауда нысандарынан , белгіленбеген сауда орындарынан үй жағдайында дайындалған , қолдан жапқан консервіленген саңырауқұлақ , көкөніс салат , ет , балық өнімдерін сатып алуға болмайды. Консервіленген салаттарды пайдаланған кезде сақтайтын , пайдаланатын уақыт мерзімін қараңыз , қақпағы күмпиген (бомбаж) салаттарды пайдалаңбаныз . Үй жағдайында ет , балық , саңырауқұлақ консервілемеген дұрыс. Жеміс-жидек , көкөніс консервіленген кезде оларды жақсылап жуып , тазасын , бүлінбегенін пайдаланыңыз.

↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Әскери іс. Алматы:»Мектеп» ААҚ , 2001
↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том
↑ Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9

«Шалқар» аудандық қоғамдық-саяси газеті

Анаэробтар, анаэробты микроорганизмдер — қоршаған ортада бос оттегі жоқ кезде өмір сүруге және көбеюге қабілетті микроорганизмдер; атмосфералық оттегі болмайтын жерде тіршілік етуге бейім микроағзалар.

Анаэробтарға көптеген бактериялар, инфузориялар кейбір таспа құрттар, аскарид және аздаған ұлулар жатады.Анаэробты организмдер, анаэробтар (гр. an – сыз, сіз, емес қосымшасы, гр. aеer – ауа және гр. bіos – тіршілік) – оттексіз ортада өсіп-өніп, тіршілік ететін организмдер.

1861 жылы Л.Пастер май қышқылын ашытатын бактерияны тапқаннан кейін анаэробты организмдер терминін ғылымға енгізген. Анаэробты организмдер негізінен прокариотты организмдер арасында кең тараған. Ал эукариотты организмдер арасында ашытқы саңырауқұлақтарында, буынаяқтылардың ішегінде өмір сүретін қарапайымдарда, ал көп клеткалы организмдер ішінде ішек паразиттерінде (атап айтқанда таспа құрттар мен аскаридаларда) кездеседі. Анаэробты организмдер тіршілік ететін ортасында оттектің болу не болмауына байланысты олигатты анаэробты организмдер және факультативті анаэробты организмдер болып бөлінеді. Олигатты анаэробты организмдер – тіршілігі мүлдем оттексіз жүретін организмдер. Оларға май қышқылы бактериясы және сіреспе бактериялары жатады.

Көп клеткалы жануарлар арасында олигатты анаэробты организмдер кездеспейді. Факультативті анаэробты организмдер – табиғатта оттектің бар-жоғына қарамай тіршілік ететін организмдер (мысалы, ашытқы саңырауқұлақтары, іш сүзегі, топалаң қоздырғыштары, т.б.). Анаэробты организмдер негізінде құрамында оттек бар органикалық қосылыстарды (спиртті, сүт қышқылын, май қышқылын, т.б.), ал кейбір түрлері минералды қосылыстарды (сульфаттарды немесе нитраттарды) ыдыратып, осы процесс кезінде бөлініп шыққан оттекті өзінің тіршілік әрекетінде пайдаланады. Анаэробты организмдер аэробты организмдер сияқты табиғаттағы зат айналу процесіне, органикалық және минералды заттардың өзгеруіне үлкен әсер етеді. Олар спирт және сүт қышқылын ашыту процесінде кеңінен қолданылады. Кейбір анаэробты организмдер асқа, тағамға түссе, тез өсіп-өніп, адам мен жануарларды уландыруы, ал ауру тудырғыш (патогенді) анаэробты организмдер түрлі жұқпалы ауруларды (сіреспе, ботулизм газды гангрена, т.б.) таратуы мүмкін.

Адамдарды, жануарларды, өсімдіктерді ауруға шалдықтыратын бактериялар тобы ауру туғызатын бактериялар деп аталады.

Бактериялардың оба, сіреспе, туберкулез, іш сүзек, баспа, топалаң және т. б. сияқты ауруларды туғызатыны ертеден-ақ белгілі болды. Ауру туғызатын бактериялар адам денесіне енген соң оның ағзалық затымен қоректену, тез көбейе бастайды. Сөйтіп өзінен бөлінген улы заттармен ағзаны улайды (мысалы, баспа мен сіреспе аурулары кезінде, ағзаның қанайналымына улы заттар шығарады).

Қан улы заттарды ауру адамның бүкіл денесіне таратады.

Ауру туғызатын бактериялар ауада, суда, тарамда болатындықтан, солар арқылы сау адамдарға жұғады. Көпшілік орындарда, бөлмеле неғұрлым ауа таза болса, соғұрлым адамдар аз ауырады. Оба мен көкжөтел бактериялары ауада тез жойылады. Туберкулез таяқшалары лас шаңда 3 айға дейін тіршілік етіп, шаңмен бірге ауаға таралады. Сондықтан үйді, сынып бөлмесін күнде желдетіп отыру қажет. Оба бактериясы топырақта 25 күнге дейін, ал іш сүзегінің бактериясы 3 айға дейін сақталады. Ауру туғызатын бактериялар мен адамдардың жаппай ауруын індет (эпидемия) дейді.

Тек медицинаның қарқынды дамуының нәтижесінде ғана микробиология өнеркәсібінде микробтармен күресу шаралары табылды. Ауру туғызатын бактерияларды жоятын қасиеті бар іш сүзегіне, дизентерияға қарсы қолданылатын дәрілер алынды. Ауырған кезде адам түрлі дәріні пайдаланады. Дәрі адам денесіндегі бактерияларды өлтіреді, сөйтіп адамның ағзасын жұқпалы микробтардан тазартады. Қазіргі кезде жұқпалы ауруларға арналған дәрілердің жаңа түрлері өндірілуде.

Жұқпалы аурулардың алдын алудың негізгі жолы — тазалық ережелерін сақтау. Мысалы, қайнамаған, лай су ішпеу. Тамақ ішер алдында қолды жуу. Киімді таза ұстау, ағзаны тынықтыру. Дененің жарақаттанған жеріне дереу йод жағу, тағамдарды көгеруден сақтау және т. б. (Ауасы тазартылған бөлмеле бактериялар саны 13 есе азаяды.)

Бактерияның басқа түрлері сары ауру, қызамық, қуздама (ревматизм) ауруларын туғызады. Бұл бактерия түрлері де ауа арқылы таралады.

Адамның өкпесінде туберкулез ауруын тудыратын бактерияларды 1882 жылы Р. Кох анықтады. Туберкулез жұқпалы ауру болғандықтан, сілекей тамшылары арқылы таралады. Мал туберкулезбен ауырғанда бұл аурулы қоздыратын бактериялар адам денесіне сүт арқылы беріледі. Тамақ, су арқылы сүзек, сальмонелла ауруларын қоздырушы бактериялар жұғады.

Қантышқақ (дизентерия) ауруын дизентерия бактериялары қоздырады. Ауыратын сиырдың сүті арқылы сарып (бруцеллез) ауруы таралады. Кейде сүрлемеленген көкөністің құрамында кездесетін клостериум, ботулинус бактерияларының споралары жоғарғы температурада қайнатқаннан кейін де сақталады. Тығыз жабылған ыдыстың ішінде дамуын жалғастырады да, улы заттар бөледі. Мұндай тағам адамдарда ботулизм ауруын туғызады. Ондай кезде адам қазаға ұшырауы да мүмкін.

Пенициллин дәрісін (антибиотик) қабылдағанда ауру қоздырғыш бактериялар тіршілігін жояды. Сондықтан да бактериялар қоздыратын түрлі ауруларды пенициллин, ампициллин, бисептол сияқты дәрілермен емдейді. Адамға суық тиіп ауырғанда да ағзада бактериялар көбейіп кетеді. Сондықтан ол аурулы антибиотиктердің көмегімен 2-24 сағат арасында жазып жіберуге болады. Ертеде (VI ғасырда) Қытайдан басталып, Еуропаға таралған оба ауруы күніне (үлкен қалаларда) он мыңдаған адамдардың қазаға ұшырауына себепші болған.

Бактериялардың көптеген түрі өсімдіктерді де зақымдайды, ол аурулы бактериоз дейді. Олар бау-бақша, техникалық жеміс-жидек өсімдіктерін зақымдал, зор нұқсан келтіреді. Бактериялар өсімдіктің сабағын, тамырын, жемісін шірітеді. Өсімдіктердің бактерия ауруларына қарсы негізгі күрес шаралары — тұқымды себер алдында улы химикаттармен өңдеу, ауруға төзе алатын іріктемелерді таңдап алу.

Бактериялар мақта өсімдігінде гоммоз (шайыр ағу) ауруын туғызады. Мақта тұқымында сақталған бактерия спорасы тұқыммен бірге өнеді. Мақта сабағын, жапырағын, қауашағын зақымдайды да, ірі қошқыл қоңыр түсті дақтар пайда болады. Оның беті сілемейленіп, жабысқақ болып тұрады, онда бактериялар шоғырланып, кейін кеуіп, қабыршақтанады. Одан соң жел ұшырып, екінші өсімдікке жұғады. Жапырағындағы лептесік саңылауы арқылы бактерия ішке өтіп, жасуша қабығы және цитоплазмасымен қоректенеді. Бұл аурулы болдырмау үшін мақта тұқымын үнемі химиялық заттармен өңдеп отыру керек.

Ғалымдар грек жаңғағы, жиде, терек, қарағай ағаштарының жапырақтарынан бөлінетін заттардың бактерияларды қырып жіберетінін анықтаған. Сондықтан үйде мал қораның жанына ағаш отырғызып, өсімдіктер егу қажет.

Адам, өсімдіктер мен жануарларды ауруға шалдықтыратын бактериялар бар, олар ауру туғызатын бактериялар деп аталады. Ауру туғызатын бактериялар ауада, сула, тағамда тіршілік етеді. Адамға солар арқылы оба, сіреспе, туберкулез, іш сүзек, баспа, қантышқақ, құздама ауруы жұғады. Адамның жаппай ауруы індет деп аталады. Ал өсімдіктердің бактериялық ауруы — бактериоз, мақтаның бактериялық ауруы — гоммоз (шайыр ағу). Аурудан сақтану жолы — тазалық сақтау.

Қазақтың біртума шипагері Өтейбойдақ Тілеуқабылұлы ауруларға өзінше атау берген. Оның ұсынуы бойынша: тышқақ — сатқа, қантышқақ — сатқақ, құздама — сорбуын.

Бактериологиялық (биологиялық) қару (орыс. бактериологическое (биологическое) оружие) — жаппай зақымдаушы қару. Оның әсер етуі адамдарда, жануарлар мен өсімдіктерде жаппай әр түрлі ауру туғызатын микроорганизмдер мен уларды пайдалануға негізделген. Бактериологиялық қарудың негізі ауру туғызатын микроорганизмдер мен улардан тұрады: вирустар, бактериялар, риккетсиялар, саңырауқұлақтар, ботулизм уы, т.б. Адамдарды зақымдайтын микроорганизмдер: обаның, тырысқақтың, түйнеме, туляремия, бөртпе және

іш сүзегінің, пситтакозаның қоздырғыштары т.б. Малдарды зақымдау үшін түйнеме мен маңқа (сапа) қоздырғыштарымен катар ірі қара, шошқаның және т.б. аусыл, обаларының вирустары да колданылуы мүмкін. Өсімдіктерді ауруға ұшырататын бірқатар микроорганизмдер белгілі. Дәңді дақылдарда масақтың қараюы, картоп фитофторозасы, күріш пирикулярнозы, т.б. Адам бактериялық заттармен тыныс мүшелері, асқазан-ішек жолдары, шырышты қабықтары аркылы, сондай-ақ осы вирустармен зақымданған таратушылар шаққан кездерде закымданады. Атмосфераның жерге жақын қабаттарын аэрозольмен зақымдау үшін бактериялық заттар сұйық немесе құрғақ рецептуралар түрінде қолданылады. Сонымен қатар олар зақымданған жәндіктер, кенелер мен кеміргіштер арқылы да тарайды. Ауаның жерге жақын қабатын закымдау және ауру таратушыларды тарату үшін: жарылу арқылы әсер ететін (ракеталардың биологиялық жарылыс бөліктері, авиациялык бомбалар мен кассеталар, артиллериялық снарядтар. миналар мен фугастар), механикалық жолмен ашылатын (вирус тараткыштар салынған энтомологиялық бомбалар, контейнерлер) биологиялык қару-жарақтар мен аспаптар қолданылады. бактерологиялық қаруды зымыран, ұшақ, т.б. жеткізуші техниканы қолданады.

Бактериялар (гр. bakterion — «таяқша») — тек микроскопта ғана көрінетін аса ұсақ жасушалар және олар көптеген әр алуан аурулар туғызады бірақ көбінесе нейтралды қызметті атқарады.

Бактерия — бір жасушалы организм, көбісі таяқша пішінді болып келеді. Бактерия негізінен түссіз тек кейбіреулерінде ғана аздап бояғыш заттар кездеседі. Фотосинтез құбылысы жүретін көк-жасыл қызыл түсті өкілдерін цианобактериялар деп атайды; ядросы, митахондриясы, пластидтері қалыптаспаған өте кішкентай біржасушалы организмдер.

Бактериялар – табиғатта ең көп тараған, негізінен бір жасушадан тұратын, оқшауланған ядросы жоқ, қарапайымдылар. Алғаш рет бактерияларды 17 ғасырда голланд ғалымы, микроскопты жасаған – Антони ван Левенгук байқаған. 19 ғасырда бактериялардың құрылысы мен табиғаттағы рөлін француз ғалымы Луи Пастер, неміс ғалымы Роберт Кох және ағылшын ғалымы Джозеф Листер зерттеді. Бактериялардың жасуша құрамында тұрақты жасуша қабаты, цитоплазмалық мембрана, цитоплазма, нуклеоид, рибосома болады. Ядроның қызметін дезоксирибонуклеин қышқылы (ДНҚ) атқарады. Бактериялар ядросы мембрана қабығымен оқшауланбаған және онда хромотин жіптері түзілмейді. Бактериялар қарапайым бөліну арқылы көбейеді. Мысалы, 1 г қара топырақта 2 – 3 млрд. бактериялар, 1 г құмды топырақта 150 мың бактериялар, адам көп жиналған бөлме ауасының 1 м3-інде он мыңдай бактериялар тіршілік етеді. Олардың пішіндері әртүрлі: шар тәрізділерін – кокк, қосарланғандарын – диплококк, таяқша тәрізділерін – бациллалар, үтір тәрізділерін – вибриондар, таға тәрізділерін терроидтар, жүзім тәрізді шоғырланғандарын – стафилококтар деп атайды. Бактериялардың ұзындығы 1 – 20 мкм, ені 0,1 – 10 мкм, ал жіп тәрізділерінің ұзындығы 50 – 100 мкм-ге жетеді. Қолайсыз жағдай туғанда сырты қалың қабықпен қапталып спора түзеді. Бактериялар өте төменгі температурада (–1900С-та, ал споралары –2530С-та) тіршілік ете береді. Оларды өте жоғары температурада (+1000С-та) кептіргенде, кейбір түрлері (мысалы, гонококтар) тіршілігін тез жойса, дизентерия таяқшалары жеті тәулік, дифтериянікі отыз тәулік, туберкулездікі тоқсан тәулік, ал түйнеменің бациллалары он жылға дейін тіршілігін жоймайды. Бактерияларды ультракүлгін сәулелері ерітіп жібереді. Қышқылды, қантты, тұзды ортада тіршілік ете алмайды. Бактериялардың көпшілігі зиянсыз, ал зиянды түрлері көптеген жұқпалы аурулар (туберкулез, тырысқақ, көкжөтел, т.б.) тудырады. Бактериялар жасушасында өсімдіктер мен жануарлардың жасушасында болатын элементтердің барлығы кездеседі. Бактериялардың тіршілігінде ферменттердің атқаратын рөлі зор. Олардың бір бөлігі (эндоферменттер) бактерияларда синтез, тыныс алу процесін реттесе, ал екіншілері (экзоферменттер) бактериялар арқылы қоршаған ортаға бөлініп шығады. Сондай-ақ олардың тіршілік етуі үшін көміртек пен азот өте қажет. Бактериялар азотты белоктан, амин қышқылдарынан, аммоний тұздарынан, нитраттардан алады, кейбіреулері атмосфера азотын сіңіреді. Бактериялар көміртекті көптеген көмірсулардан, спирттерден, органикалық қышқылдардан, т.б. алады. Органикалық қосылыстардағы көміртекті сіңіретін бактерияларды гетеротрофты, ал атмосферадағы көміртекті сіңіретіндерді автотрофты бактериялар деп атайды. Бактериялар ауа бар жерде де (аэробты бактериялар), жоқ жерде де (анаэробты бактериялар) өсіп-өнуге бейімделген. Өсімдіктер мен жануарлар қалдықтарын минералдандыру арқылы бактериялар табиғаттағы зат айналымына қатысады.

Мысалы, бактериялар өсімдік қалдығына әсер еткенде, оның құрамындағы крахмал, пентозандар, целлюлоза, пектин заттары су мен көмір қышқылына ыдырайды. Тірі организмдерге шіріту бактериялары әсер етсе, ондағы азот қосылыстары аммиакқа айналады. Ал топырақтағы нитрификациялаушы бактериялар аммиакты азот қышқылы тұздарына дейін тотықтырады. Бактериялар топырақ құнарлылығын қалыптастыруға, химиялық элементтердің геохимиялық жолмен алмасуына қатысады, антибиотиктерді, амин қышқылдарын, витаминдер мен ферменттерді, т.б. қосылыстарды түзеді. Бактериялар тамақ және жеңіл өнеркәсіптерінде (сүт тағамдарын әзірлеу, зығырды жібіту, т.б.) кеңінен пайдаланылады.

Бактериялық токсиндер (орыс. бактериальные токсины) — тіршілік ету процесінде кейбір ауру тудырғыш бактериялардың (ботулизм, сіреспе, түйнеме, іш сүзегі) бөлетін улары. Белгілі бактериялық улардың ішіндегі ең күштіcі — ботулизм уы. Бактериялық токсиндер адам организміне түскен жағдайда өзіне тән белгілері білініп катты уланады. Зақымданушының жалпы жағдайының нашарлауымен қатар, көз алдындағы зат екеу болып көрінеді, көздің қарашығы үлкейеді, жұтыну қиындайды, естуі нашарлайды. Улану кебінесе бірнеше сағаттан кейін-ақ білінеді. Зақымданғандарды дер кезінде анықтап, емдеу керек.

Вакцина (лат. vacca — сиыр, vaccіnus — сиырдікі) — микроорганизмдерден (бактерия, вирус, т.б.) алынып, адам мен жануарлар организміне жұқпалы аурулардан алдын ала сақтану және олардың иммундық қасиетін арттыру үшін егілетін препараттар.

Азиялық көшпелілер ежелгі дәуірден-ақ адам мен малға шешекті, ешкіге кебенекті, сиырға алаөкпені егу арқылы оларды қатерлі аурулардан сақтандырып отырған.

Гипоксия — қан құрамындағы оттегінің азаюына (гипоксимия) байланысты бұлшық ет тіндерінде (ұлпа) туындайтын жағдай.

Жылқы аурулары жылқы организмінің қалыпты жағдайының бұзылуынан болады.

Ауру механикалық (жаралану, сыну) және физикалық (жоғары және төмен температурара, иондаушы сәулелену, зақымдану), химиялық (қышқылдар мен сілтілер), биологиялық тітіркендіргіштер (патогенді микроорганизмдер, қарапайым гельминттер, кенелер, жәндіктер) әсерінен пайда болуы мүмкін.

Ауру себептеріне байланысты Жылқы аурулары

құрт аурулары болып бөлінеді.Жұқпалы ауруларға маңқа, сақау, сарып, құтыру, делбе, жамандат, сіреспе, жегі, ботулизм, лептоспироз, күл, т.б. жатады. Жұқпайтын ауруларға желінсау, боғмала, қыршаңқы, буын-құрт, өлі тию, жауыр, жем түсу, қашақ, өкпе ісіну, т.б. жатады. Құрт ауруларына киеңкі, қарақаптал, су ауру, қотыр, ішек-құрт аурулары, т.б. жатады. Жылқы ауруларының алдын алу үшін шаруашылықтағы малдарды уақытында тексеріп, вакцина мен сарысу егеді, ауру малды оқшаулап, емдейді. Емдеу үшін әр түрлі дәрілік заттарды (антибиотиктер, сульфаниламидті, витаминді және гормондық препараттарды) және диетотерапия, физиотерапия, т.б. емдеу әдістерін кеңінен қолданады.

Жұқтыру немесе Инфекция — ауру қоздырғыштарының адам немесе жануарлар ағзасына енуінен туындайтын әр түрлі жұқпалы үрдістердің түрлері (ауру, кесел қоздырғыштарын өзімен тасымалдау).Әрбір жұқпалы аурудың дерттенуі (патогенезі) сол аурудың қоздырушысы мен ағзаның оған жауап қайтаруының өзіне тән ерекшеліктерімен айқындалады және де ол осы микро және макроағзалардың бір-біріне әсер еткен кездегі ортаның жағдайына тәуелді болады. Бұл жағдайда қоздырушының денеге ену және таралу жолдарының да маңызы аз емес.

Литосфера — жердің қатты қабығы (грек. lithos- тас, sphaira — шар) — жердің сыртқы қатты қабаты жоғарғы гидросфера және атмосферамен шектеседі. Жер қабығының жоғарғы бөлімі — шөгінді қабық; ол шөгінді тау жыныстарынан тұрады, кейде бұған эффузивтер жамылғысын да енгізеді. Жер қабығының тербеліс тарихы қозғалысына байланысты, оның қалыңдығы әр орында әр түрлі болып келеді. Шөгінді қабықтың астында граниттік қабат орналасады; бұл қабат мұхит ойыстарында ұшырамайды. Граниттік қабаттың астында аралық немесе «базальттық» аса тығыз жыныстар қабаты жатады.

Литосфера — Жер планетасының біршама берік тау жыныстары кешендерінен тұратын, төменгі жапсары ішінара балқымалы яки онша берік емес атмосфера қабатымен шектелетін ең сыртқы қабаты. Литосфера жер қыртысын (Жердің ең сыртқы қатты қабыршағын) және осы қыртыс пен атмосфера аралығын қамтитын қатты заттардан тұратын, литосфералық мантия деп аталатын жоғарғы мантияның ең жоғарғы қабатын біріктіреді. Литосфералық мантия қабаты жер қыртысынан Мохоровичич шегі арқылы дараланады, бұл қабатты құрайтын тау жыныстарының құрамы негізінен оливин мен пироксеннен тұратын аса негізді жыныстарға сәйкес келетін болса керек. Литосфераның беткі жазықтығы атмосферамен немесе гидросферамен шектеледі. Литосфера қалыңдығы 50-200 шақырым аралығында деп есептелінеді.

Қазақстан Республикасы Өкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның мәжілісінде бекітілген терминдер. 2005 жылғы 6 қыркүйектегi мәжiлiсiнде бекiтiлген сөздер мен сөз тiркестерi, 2005 жылғы 21 желтоқсандағы мәжiлiсiнде бекiтiлген сөздер мен сөз тiркестерi және 2006 жылы 27 қазанда бекітілген сөздер.

Қарысу. Жақ бұлшық еттерінің тонустық жиырылуы. Қарысу ботулизм, қояншық, менингит, сірссие және уланған кезде байқалады.

This page is based on a Wikipedia article written by authors (here).
Text is available under the CC BY-SA 3.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.

источник